ΛΙΠΑΝΣΗ (Μπρουσοβάνας 1986, Η ΦΙΣΤΙΚΙΑ, σελ. 130-140)

(κεφάλαιο ΧΙΙ ΛΙΠΑΝΣΗ από το βιβλίο Η ΦΙΣΤΙΚΙΑ του Μπρουσοβάνα, Ν., 1986)


α) Γενικά

Για να διατηρήσουμε τον φιστικεώνα μας σε καλή βλαστική και παραγωγική κατασταση θα πρέπει να προσέξουμε, παράλληλα με τη σωστή καλλιέργεια του εδάφους και με την καταπολέμηση των φυτονόσων και την καλή διατροφή των δένδρων, δηλαδή τη λίπανση, σε συνάρτηση όμως πάντοτε με το διαθέσιμο γι'αυτα νερό. Ενδειξη ότι τα φιστικόδενδρά μας βρίσκονται σε καλή θρεπτική κατάσταση και ότι μπορούν να παράγουν καρπούς και την επόμενη χρονιά, αποτελεί η μέση ετήσια βλάστηση που πρέπει κατά τον καθηγητή Π. Αναγνωστόπουλο να έχει στο τέλος της βλαστικής περιόδου, μήκος 25 ως 30 εκατοστά περίπου, 15 περίπου φύλλα, 5 ως 6 ανθοφόρους οφθαλμούς και ανάλογο αριθμό από ξυλοφόρους και όλα αυτά, αν είναι δυνατόν, την ίδια περίοδο κατά την οποία στο διετή βλαστό υπάρχουν 5 ως 6 σταφύλια με καρπούς. 

Ειδικά για τη λίπανση, όταν ο φιστικεώνας μας είναι ξηρικός τότε το λίπασμα θα πρέπει να είναι λιγοστό, αμμωνιακής μορφής στα ξηρότερα ή κάλιο και φωσφορο-αμμωνιακής στα δροσερότερα εδάφη και η εποχή λιπάνσεως το φθινόπωρο, με προσθήκη μικρής ποσότητος νιτρικού λιπάσματος την άνοιξη, σε όση ποσότητα το επιτρέπει η δροσερότητα του εδάφους. Η κοπριά, όταν είναι καλά χωνεμένη, είναι εξαιρετικά ευεργετική στα φιστικόδενδρά, ιδιαίτερα δέ ωφέλιμη στην ξηρική μορφή καλλιέργειας, γιατί βοηθάει στην απορρόφηση των νερών της βροχής και στη συγκράτηση της υγρασίας του εδάφους.

Στους ποτιστικούς φιστικεώνες ο κίνδυνος από μια πλούσια ή ακόμα και υπερβολική πλήρη λίπανση με χημικά ή οργανικά λιπάσματα είναι μικρότερος ενώ οι απαιτήσεις των δένδρων σ'αυτές μεγαλύτερες για τη διατήρηση τους σε μια καλή κατάσταση παραγωγής. Ιδιαίτερα πρέπει να τονίσουμε ότι η φιστικιά είναι από τα πιο εξαντλητικά και τα πιο απαιτητικά στα τρία βασικά στοιχεία (άζωτο, φώσφορο και κάλι) δένδρα, όπως προκύπτει και από τον παρακάτω πίνακα.

 Και πρώτα σχετικά με to στοιχείο άζωτο (Ν). Το άζωτο είναι το στοιχείο εκείνο, το οποίο κάτω από ορισμένες μορφές γίνεται ευκολοδιάλυτο και ευκολοαπορρόφητο από τα φυτα με ευεργετικές συνέπειες στο σχηματισμό του σκελετού και της φυλλοκόμης του δένδρου. Έχει υψηλό συντελεστή απορροφητικότητας από το φυτο, που κυμαίνεται μεταξύ 50 και 80% ετησίως. Όταν όμως δοθεί σε μεγάλη ποσότητα προκαλεί από τη  μια μεριά υπέρμετρη βλάστηση και μεγάλη ανάπτυξη των φύλλων, από την άλλη δέ καθυστερημένη και κακή ωρίμανση των ιστών, με συνέπεια να διαταράσσεται μια ορισμένη σχέση που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των υδατανθράκων και του αζώτου και να εμποδίζεται ο σχηματισμός των ανθοφόρων οφθαλμών στα φιστικόδενδρα. Επίσης με τις μονομερείς πλούσιες αζωτούχες λιπάνσεις μειώνεται η αντοχή των φυτών στις ασθένειες και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες.

Όσον αφορά το στοιχείο κάλι (Κ), έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής. Το κάλι αυξάνει την αντοχή των ιστών στις μυκητολογικές ασθένειες (βερτιτσίλιο κλπ.) και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες (παγετό) και συμβάλλει αποφασιστικά στον καλό σχηματισμό της ψίχας, στο μεγάλωμα αυτής και στην καλή και γρήγορη ωρίμανση της. Επίσης το κάλι ενεργεί ρυθμιστικά στις κακές επιδράσεις από την περίσσεια του αζώτου, αυξάνοντας τους υδατάνθρακες και αποκαθιστώντας έτσι τη  φυσιολογική ισορροπία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ αυτών και του αζώτου. Η έλλειψη του καλίου, που εκδηλώνεται περισσότερο στα ηλικιωμένα δένδρα προκαλεί κορυφοξήρα με σοβαρές συνέπειες για τη  ζωή τους. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η προσθήκη του καλίου στο έδαφος πρέπει να γίνεται πάντοτε σε σχέση ανάλογη με την υγρασία ή την δυνατότητα αρδεύσεως αυτού, γιατί αλλιώς θα έχουμε αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα (μικροκαρπία κλπ.). Το κάλι δεν είναι στοιχείο εύκολοαπορρόφητο. Υπολογίζουν ότι ο συντελεστής απορροφητικότητας του στοιχείου τούτου από τα φυτα κυμαίνεται μεταξύ 25 και 60% ετησίως.

Τέλος σχετικά με το στοιχείο φωσφόρος (P). O φωσφόρος συμβάλλει στο σχηματισμό και στην ωρίμανση του ξύλου των δένδρων, δεν είναι όμως ευκολοδιάλυτο στοιχείο και γι'αυτό απορροφάται από τα φυτα σε ποσοστό 15 ως 20% ετησίως. Είναι στοιχείο που θα πρέπει να τοποθετείται κοντά ή γύρω από τις ρίζες του δένδρου. Μακροχρόνιες υπερβολικές φωσφορούχες λιπάνσεις στα δένδρα είναι δυνατόν να προκαλέσουν τροφοπενίες ψευδαργύρου κυρίως και δευτερευόντως σιδήρου ή χαλκού, που μπορούν να θεραπευθούν με διαφυλλικές λιπάνσεις με τα στοιχεία αυτα που τους λείπουν.

Δεν θα πρέπει επίσης να παραλείψουμε και το ρόλο του ασβέστη στο έδαφος, που εξουδετερώνει τα διάφορα οξέα και ιδιαίτερα τα χουμικά δημιουργώντας έτσι κατάλληλο περιβάλλον για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών. Κατά τον Κατακουζηνό τα φτωχά σε χούμο εδάφη ελευθερώνουν κατά στρέμμα το χρόνο, περίπου 1,55 κιλά άζωτο, 0,7 κιλά από φωσφορικό όξϋ και 2,15 κιλά από οξείδιο του καλίου, ποσά που είναι τελείως ανεπαρκή για την κάλυψη των αναγκών των φιστικοδένδρων στα τρία αυτα βασικά στοιχεία, τα όποια φιστικόδενδρα κατά τον κ. Ά. Χατζηνικολάου θέλουν 18,5 κιλά Αζώτου, 3 ως 3,5 κιλά οξειδίου του φωσφόρου και 10,5 κιλά οξειδίου του καλίου, ποσότητες δηλαδή που είναι σχεδόν διπλάσιες από εκείνες που απορροφούν κατά στρέμμα ετησίως τα άλλα καρποφόρα δένδρα όσον αφορά το κάλι και φωσφόρο και τριπλασία στο άζωτο. Απ' αυτό φαίνεται ότι η φιστικιά είναι δένδρο εξαιρετικά απαιτητικό σε λιπαντικά στοιχεία και ιδιαίτερα σε άζωτο.

β) Λίπανση στα μικρά μη παραγωγικά δενδρύλλια.

Τα μικρά φιστικοδενδρύλλια, ηλικίας από 1 μέχρι 4ων ετών, για να αναπτυχθούν κανονικά, όπως σημειώσαμε και στο κεφάλαιο περί αρδεύσεων, θα πρέπει να ποτίζονται 5 ώς 6 φορές το χρόνο ή και περισσότερο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την δροσερότητα του εδάφους και του περιβάλλοντος. Κάτω από αυτές τις συνθήκες αρδεύσεως του φιστικεώνα, η προσθήκη ενός λιπάσματος είναι απαραίτητη για την ταχύτερη ανάπτυξη των δενδρυλλίων. 

Ασφαλέστερα, πρακτικότερα και αποτελεσματικότερα στη χρησιμοποίησή τους γι'αυτές τις περιπτώσεις, είναι τα συμπυκνωμένα σύνθετα ευκολοδιάλυτα και ταχυαπορρόφητα λιπάσματα, που με διάφορα ονόματα κυκλοφορούν στο εμπόριο, όπως το 15-30-15 (XL60) και τα άλλα παρόμοια, από τα οποία πολλά είναι εμπλουτισμένα και με διάφορα ιχνοστοιχεία. Συνήθως κατά το· πρώτο η δεύτερο πότισμα των νεόφυτων φιστικοδενδρυλλίων, χρησιμοποιείται από εδάφους το XL60 της ΑΤΕ σε διάλυση 3 ώς 4ο/οο που κοστίζει σχετικά φθηνότερα από ισοδύναμα άλλα λιπάσματα.

Στα νεοφυτεμένα ή τοτε φυτευόμενα φιστικοδενδρύλλια χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη  λίπανση, γι'αυτο και πέρα από το ριζοπότισμα με το παραπάνω διάλυμα καλύτερα θα είναι να μη χρησιμοποιήσουμε κανένα άλλο λίπασμα αν δεν έχουμε τη  σχετική πείρα. Αργότερα, όταν αρχίσει η βλάστηση των νεόφυτων φιστικοδενδρυλλίων, μπορούμε να αρχίσουμε με μικρές πάλι δόσεις XL60, π.χ. 30 περίπου γραμμάρια κατά δενδρύλλιο και για κάθε δεύτερο πότισμα, η συνολικά 100 περίπου γραμμάρια XL60 τον πρώτο χρόνο, ποσότητα που θα μπορούσε να διπλασιασθεί το δεύτερο χρόνο η και να τριπλασιασθεί τον τρίτο.

Από τον δεύτερο η τρίτο χρόνο μπορούμε να προσθέσουμε επίσης, σε απόσταση ενός περίπου μέτρου μακρυά από τον κορμό και γύρω από το δενδρύλλιο μικρές ποσότητες άλλων χημικών λιπασμάτων. Πάντως για λόγους ασφαλείας καλύτερα θα είναι στα μικρά δενδρύλλια να χρησιμοποιούμε μικρές ποσότητες λιπασμάτων και κατά προτίμηση συνθέτων (όπως το 16-20-0 το 11-15-15 κλπ.), γιατί τα απλά άμμωνιονιτρικά λιπάσματα, σε κάπως μεγαλύτερες ποσότητες από το κανονικό, έχουν τοξική επίδραση στα νεαρά δενδρύλλια. Έπειτα οι χορηγούμενες κάθε φορά δόσεις πρέπει να είναι μικρότερες σε ποσότητα λιπάσματος και μεγαλύτερες σε αριθμό επεμβάσεων, παρά μεγαλύτερες οι ποσότητες και λιγότερες οι επεμβάσεις. Αυτό γίνεται για να έχουμε το χρόνο και την δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την επίδραση του λιπάσματος στην ανάπτυξη του  δενδρυλλίου και να προσαρμοστούμε ανάλογα με τις αντιδράσεις του  φυτού, δηλαδή να διακονούμε τη  λίπανση, όταν διαπιστώσουμε ότι αρχίζουν να παρατηρούνται χλωρώσεις και φαινόμενα ξηράνσεως στην άκρη των τρυφερών φύλλων της φιστικιάς (ένδειξη ισχυρής λιπάνσεως) ή να ενισχύσουμε την λίπανση, όταν διαπιστώσουμε ασθενική και καθυστερημένη βλάστηση, ένώ τα ποτίσματα και η καλλιέργεια γίνονται κανονικά.

γ) Λίπανση στα μεγάλα παραγωγικά δένδρα.

Όταν το έδαφος του  φιστικεώνα είναι κανονικό και όχι ελαττωματικό (δεν είναι δηλαδή παθογενές), τότε το φυτό είναι σε θέση να πάρει από αυτό τις μικρές εκείνες ποσότητες από τα ορισμένα εκείνα στοιχεία, τα οποία έχει ανάγκη για την ανάπτυξη του, τα λεγόμενα ιχνοστοιχεία, όπως είναι ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο, ο χαλκός και άλλα. Τα βασικά όμως χημικά στοιχεία, τα οποία είναι απαραίτητα για την ταχύτερη και επιχειρηματικά αποδοτικότερη ανάπτυξη των δένδρων και που δεν τα βρίσκουν πάντοτε τα φυτα στο έδαφος σε αρκετή γι' αυτά ποσότητα κοντά στις ρίζες τους, αλλά και σε κατάσταση διαλυτή και αμέσως αφομοιώσιμη, είναι κατά σειρά σπουδαιότητος το Άζωτο, ο φωσφόρος και το Κάλι. Οι διάφοροι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι στα ισορροπημένης αναπτύξεως και παραγωγής δένδρα, η σχέση μεταξύ των μονάδων των τριών αυτών χημικών στοιχείων κατά τη  λίπανση θα πρέπει να είναι επίσης ισορροπημένη στη  σχέση 1:1:1, δηλαδή ίσες ποσότητες μονάδων αζώτου, φωσφόρου και καλίου, με τη  δυνατότητα η σχέση αυτή να αποκλίνει προς το άζωτο (3:2:2 ή 2:1:1), όταν η βλάστηση των δένδρων αρχίζει να εξασθενίζει λόγω της πλούσιας παραγωγής, ασθενειών, γήρατος κλπ, ή να αποκλίνει πρός το κάλι (2:2:3 ή 1:2:3), όταν η βλάστηση των δενδρυλλίων σε σύγκριση με την παραγωγή των δένδρων είναι πολύ πλούσια και η ποιότητα του καρπού υποβιβασμένη. Άν και το στοιχείο φωσφόρος δεν συμμετέχει στο ίδιο ποσοστό με τα δυο άλλα στοιχεία (άζωτο και κάλι) στη  σύνθεση των διαφόρων ιστών και των καρπών της φιστικιάς (όπως φαίνεται και από τον πίνακα 4 που δείχνει κατά μέσον όρο τη  σχέση με την οποία βρίσκονται μέσα στους ιστούς του  δένδρου τα τρία βασικά αυτά στοιχεία, σχέση η οποία είναι 4,2:1:4,2) εν τούτοις ο διακομιστικός αυτού ρόλος (σύνθεση και λειτουργία της τρανσφεράσης) μέσα στο όλο κυκλοφοριακό σύστημα των φυτών, είναι εξίσου σημαντικός, όπως είναι και το εμπόριο και οι συγκοινωνίες στην εν γένει ανάπτυξη ενός τόπου μαζί με τους άλλους συντελεστές της παραγωγής.

Κατόπιν τούτου και κάτω από κανονικές συνθήκες, η συμμετοχή του  φωσφόρου στη  χημική λίπανση του  φιστικεώνα, δεδομένου και του μικρού συντελεστού της ετησίας απορροφητικότητας του από τα φυτο, δεν θα πρέπει να υπολείπεται σε αριθμό μονάδων από τα άλλα δύο βασικά στοιχεία, δηλαδή του  αζώτου και του  καλίου, αλλά και τα τρία στοιχεία μαζί να βρίσκονται περίπου στην ισορροπημένη σχέση που αναφέραμε 1:1:1, ίσως με μια απόκλιση προς το άζωτο. Οι μεγαλύτερες ανάγκες της φιστικιάς σε άζωτο συμπίπτουν με την περίοδο της μεγαλύτερης βλαστικής δραστηριότητος των δένδρων και κυρίως λίγο πρίν από την άνθηση.

Για τ' ασβεστούχα και αλατούχα εδάφη, στα oποία η καλλιέργεια της φιστικιάς επίσης πετυχαίνει, συνιστάται ιδιαίτερα η προσθήκη θειικής αμμωνίας από εδάφους και σε ποσότητα 50 κιλών κατά στρέμμα στις ξηρικές και 80 ή και πλέον κιλά κατά στρέμμα στις ποτιστικές καλλιέργειες. Οι μονομερείς όμως πλούσιες αζωτούχες λιπάνσεις, οι οποίες δημιουργούν θεαματική πολλές φορές βλάστηση είναι, όπως αναφέραμε, πολύ επικίνδυνες, ιδιαίτερα δε για τη  φιστικιά, γιατί μπορεί να προκαλέσουν οφθαλμόπτωση ακόμα και στη  χρονιά της ακαρπίας και γιατί ευνοούν την εμφάνιση πολλών ασθενειών στα δένδρα και κυρίως τις βερτιτσιλιώσεις και γενικότερα τίς αδρομυκώσεις που τόσο επικίνδυνα ξαπλώθηκαν τελευταία. Κάτω απ'αυτές τις συνθήκες, για τα παραγωγικά δένδρα και με τα υπάρχοντα στην αγορά λιπάσματα, θα μπορούσαμε να συστήσουμε π.χ.το 11-15-15 ή το 12-12-12 η άλλο ανάλογο σύνθετο τριαδικό λίπασμα, με εποχή επεμβάσεως το φθινόπωρο (γύρω στον Οκτώβριο) για τα ξηρότερα εδάφη ή και αργότερα προς το τέλος του  χειμώνα, για τα δροσερότερα εδάφη, σε ποσότητες που θα κυμαινόταν από 80 ως 120 κιλά ετησίως κατά στρέμμα η και πολύ περισσότερο σε καταλληλα εδάφη (αν θέλουμε τα δένδρα μας να καρποφορούν κανονικά). Την άνοιξη τα δένδρα πρέπει να ενισχύονται με νιτρική αμμωνία σε ποσότητα 25 ως 35 κιλά κατά στρέμμα, ανάλογα και με την κατάσταση των δένδρων. Η όψιμη λίπανση με αμμωνιονιτρικά η ασβεστονιτρικά λιπάσματα (έκτος της περιπτώσεως ζβ της σελίδος 48) πρέπει ν'αποφεύγεται στη  φιστικιά, γιατί υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουμε νέα όψιμη βλάστηση με κίνδυνο να χάσουμε την παραγωγή της επόμενης χρονιάς η να έχουμε ζημιές από τους παγετούς του χειμώνα. Αν δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τα σύνθετα λιπάσματα που αναφέραμε τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα απλούστερα απ'αυτά σύνθετα δυαδικά, όπως η φωσφορική αμμωνία και το νιτρικό κάλι. Τα λιπάσματα αυτά μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε αργότερα απ'ότι τα προηγούμενα, δηλαδή προς την άνοιξη και κατά προτίμηση στα δροσερότερα η αρδευόμενα εδάφη.

Συνιστώνται τα σύνθετα λιπάσματα, γιατί έτσι αποφεύγει ο καλλιεργητής πρόσθετη απασχόληση για πολλές ρίψεις απλών λιπασμάτων, γιατί τα σύνθετα λιπάσματα έχουν μεγαλύτερο συντελεστή απορροφητικότητος από τα φυτά, γιατί συγκρατείται καλύτερα και παρέχεται σε μεγαλύτερη διάρκεια το άζωτο στα φυτα (δεν ξεπλένεται εύκολα), ενώ παράλληλα τα άλλα στοιχεία, ο φωσφόρος και το κάλι, δεν δεσμεύονται εύκολα από τα κολλοειδή του  εδάφους και για ένα ακόμα λόγο, γιατί η δυσμενής, τοξική πολλές φορές, επίδραση του  αζώτου στα δένδρα είναι κατά κάποιο τρόπο ελεγχομένη από τα άλλα στοιχεία (κάλι και φωσφόρο). 

Το να επικαλεσθεί κανείς θέματα κόστους για τη  λίπανση (εκτος από άζωτο) με φωσφόρο και κάλι, σε μια τόσο πολύτιμη και τόσο προσοδοφόρα μάλιστα καλλιέργεια σαν αυτή της φιστικιάς, η να υποστηρίζει θεωρητικά ότι τα εδάφη είναι πλούσια σε φωσφόρο και κάλι, παραγνωρίζοντας τη  μορφή υπό την οποία μπορεί αυτά να βρίσκονται στο έδαφος και το αν για τοσους άλλους ακόμα λόγους μπορούν τα φυτά να τα απορροφήσουν, νομίζουμε ότι θα είναι μια ενέργεια πολύ παρακινδυνευμένη.

Όσον αφορά τον τρόπο διασκόρπισης του λιπάσματος, συνιστάται, όταν τα δένδρα είναι μικρά ακόμα και η κόμη τους δεν έχει κλείσει το χώρο, να γίνεται η λίπανση περιφερειακά κάτω από την κόμη των δένδρων, ενώ όταν η μια κόμη του δένδρου πλησιάζει την άλλη, τότε το λίπασμα να διασπείρεται σε όλο το χωράφι.

δ) Λίπανση με κόπρο.
Η λίπανση με καλά χωνεμένη ζωική κόπρο, στην οποία η αναλογία των χημικών στοιχείων είναι περίπου 4-2-4 κυμαινόμενης της αναλογίας των στοιχείων ανάλογα με το ζώο από το οποίο προέρχεται, συνιστάται εκεί όπου μπορεί να εξευρεθεί και σε ποσότητα 80 με 100 κιλά κατά δένδρο, δηλαδή γύρω στους 2 τόννους κατά στρέμμα η σκορπιστά σε όλο το χωράφι, οπότε η ποσότητα θα αυξηθεί στους 3 τουλάχιστον τόννους κατά στρέμμα.

Η λίπανση αυτή, που επαναλαμβάνεται ανά διετία η τριετία, συνιστάται ιδιαίτερα, τόσο για τις οργανικές ουσίες και τα λιπαντικά στοιχεία, που περιέχει, όσο και ως εδαφοβελτιωτικό. Η προσθήκη της κόπρου θα πρέπει να γίνει στις ζηρικές περιοχές νωρίς το φθινόπωρο, (π.χ. κατά τον Οκτώβριο με Νοέμβριο) ή και αργότερα στις ποτιστικές (π.χ. κατά το Δεκέμβριο), ν'ακολουθήσει δε το σκέπασμα της με καλλιέργεια του εδάφους (ελαφρό όργωμα κλπ.) ή να προστεθεί την ίδια εποχή κοντά στα δένδρα με σύγχρονο ξελάκωμά τους. Φρέσκη κόπρο δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούμε για τη  λίπανση του  φιστικεώνα και μάλιστα την εποχή που τα καλλιεργούμενα φυτα έχουν ανάγκη από διαθέσιμα θρεπτικά στοιχεία για την ανάπτυξη τους, γιατί με τα ζάχαρα και τις κυτταρίνες, που περιέχει η κόπρος, δίνει μεγάλη ανάπτυξη στα μικρόβια, που, για να σχηματισθούν, τραβάνε από το έδαφος το άζωτο το νιτρικό που είναι έτοιμο να απορροφηθεί από τα δένδρα. Έτσι τα δένδρα μας, προσωρινά τουλάχιστον, φτωχαίνουν περισσότερο σε άζωτο. Η αχώνευτη κόπρος μπορεί ακόμα να προκαλέσει επικίνδυνα χλωρωτικά φαινόμενα στα φιστικόδενδρα και να τα εξασθενήσει τόσο, ώστε να ελαττωθεί η αντοχή τους και να προσβληθούν από ξυλοφάγα έντομα όπως σκολύτες, κλπ., δηλαδή τα έντομα εκείνα που χαρακτηρίζονται σαν "νεκροθάφτες»  των εξασθενημένων δένδρων. Η προσθήκη  κόπρου στο έδαφος εκτός του  ότι βελτιώνει την υφή και τη  δομή αυτού συντελεί στη  συγκράτηση της υγρασίας και ακόμα περισσότερο στη  συγκράτηση του  αζώτου. Έτσι. όπως απέδειξε με τις εργασίες του ο Russet, η περιεκτικότητα του  εδάφους σε άζωτο βρίσκεται διαρκώς σε άμεση σχέση με την περιεκτικότητα αυτού σε άνθρακα, δηλαδή σε οργανική ουσία ή χούμο, η οποία σχέση κυμαίνεται από 1:9 ώς 1:12. Επομένως όση περισσότερη οργανική ουσία υπάρχει στο έδαφος, (κόπρος, προϊόντα αποσυνθέσεως χλωρής λιπάνσεως κλπ.), τόσο πλουσιότερο σε άζωτο είναι αυτο. Η λίπανση με κόπρο δεν είναι αυτή μόνη επαρκής για τις ανάγκες των δένδρων γι'αυτό και γίνεται προσθήκη και χημικών λιπασμάτων κυρίως δε φωσφορικής αμμωνίας σε ποσότητα 80 ως 100 κιλών κατά στρέμμα περίπου.

ε) Ιχνοστοιχεία.

Από άποψη αναγκών της φιστικιάς σε ιχνοστοιχεία, αναφέρουμε ότι στην Αμερική διαπιστώθηκαν, ιδιαίτερα στα φυτώρια, τροφοπενίες ψευδαργύρου που εκδηλώνονται με χλώρωση, μικροφυλλία και βραχυγονάτωση και θεραπεύονται με προσθήκη θειικού ψευδαργύρου (ZnS04) εξουδετερωμένου με ασβέστη. Επίσης οι Ισραηλίτες αναφέρουν ότι η τροφοπενία καλίου είναι συχνή στον τόπο τους και την εξουδετερώνουν με προσθήκη 100 κιλών κατά στρέμμα θειικού ή χλωριούχου καλίου. Στη  χώρα μας, προς το παρόν τουλάχιστον, παρόμοιο θέμα δεν αντιμετωπίσθηκε. Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι μερικοί συγγραφείς συνιστούν, έστω και πειραματικά, ιδιαίτερα στους ξηρικοϋς φιστικεώνες, τις διαφυλλικές λιπάνσεις.

στ) Χλωρή λίπανση.

Όταν ο παραγωγός δεν διαθέτει κόπρο για τη  λίπανση του φιστικεώνα του και όταν το έδαφος είναι φτωχό σε οργανική ουσία, τότε μπορεί να καταφύγει στη  χλωρή λίπανση. Για το σκοπό αυτό και κατά προτίμηση το φθινόπωρο, σπέρνει σε όλη την επιφάνεια του  φιστικεώνα του χορτώδη φυτά ταχείας αναπτύξεως. Όταν τα φυτά αυτά της χλωρής λιπάνσεως φθάσουν στη  μεγαλύτερη ανάπτυξη τους ή είναι έτοιμα για να ανθήσουν, τοτε ενσωματώνονται στο έδαφος με μια έλαφρή άροση. Κατ'αυτό τον τρόπο προστίθεται στο έδαφος μια σημαντική ποσότητα οργανικής ουσίας, την οποία υπολογίζουν ίσα με 1 τόννο κόπρο στο στρέμμα, για ό,τι αφορά τα θρεπτικά στοιχεία που δίνει στο έδαφος και το χούμο, ειδικά για το άζωτο υπολογίζουν ότι η χλωρή λίπανση με αζωτούχα φυτά δίνει 10 κιλά στο στρέμμα άζωτο οργανικό από το οποίο υπολογίζουν ότι τα 30% χρησιμοποιεί η καλλιέργεια για την οποία γίνεται η λίπανση. Καλό θα είναι η χλωρή λίπανση να εφαρμοσθεί στο φιστικεώνα από την εγκατάσταση του ακόμα, για να βελτιωθεί η φυσική και βιολογική κατάστασή του και να εφοδιασθεί το έδαφος με χούμο πριν ακόμα τα δένδρα φθάσουν στην παραγωγή τους. Αλλιώς καλύτερα θα είναι να γίνεται στις χρονιές της ακαρπίας των δένδρων. Τα φυτα που χρησιμοποιούνται περισσότερο για τη  χλωρή λίπανση είναι τα φυχανθή, τα οποία δεσμεύουν τα άζωτο από την ατμόσφαιρα και το εναποθέτουν στίς ρίζες τους στο έδαφος. Επίσης και τα σταυρανθή ή ακόμα και τα άγροστώδη, σε συγκαλλιέργεια με τα ψυχανθή, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν για χλωρή λίπανση, ώστε να αποκτηθεί μια μεγαλύτερη ποσότητα χόρτου κατά στρέμμα κατάλληλη για ενσωμάτωση στο έδαφος. Μεταξύ των ψυχανθών αναφέρονται τα κουκιά, το μπιζέλι, ο μελίλωτος, ο βίκος, τα λούπινα, το ετήσιο τριφύλλι, τ'αμπελοφάσουλα (μαυρομάτικα φασόλια), κ.ά. Σημειώνουμε επίσης ότι ανάλογα με το έδαφος και την εποχή της σποράς συνιστώνται:

• τα λούπινα, για εδάφη όχι ασβεστούχα και όχι αλκαλικά που σπέρνονται την άνοιξη και παραχώνονται το φθινόπωρο (ποσότητα σπόρου 12 ώς 14 κιλά κατά στρέμμα):
• το ετήσιο τριφύλλι, για εδάφη ελαφρά, που σπέρνεται κατά το τέλος του  καλοκαιριού και παραχώνεται την Ανοιξη (ποσότητα σπόρου 3 ως 4 κιλά κατά στρέμμα).
• τα κουκιά (μικρόκαρπη ποικιλία ή δόλιχοι), για εδάφη συνεκτικά που σπέρνονται το φθινόπωρο και παραχώνονται την άνοιξη (ποσότητα σπόρου 10 ως 15 κιλά κατά στρέμμα)
• τ'αμπελοφάσουλα (μαυρομάτικα φασόλια), για εδάφη μέσης συστάσεως, που σπέρνονται την άνοιξη και παραχώνονται το φθινόπυ»ρο (ποσότητα σπόρου 4 έως 6 κιλά κατά στρέμμα)
• ο μελίλωτος, για εδάφη χαλικώδη και πετρώδη, που σπέρνεται την άνοιξη και παραχώνεται το φθινόπωρο ή αντίστροφα (ποσότητα σπόρου 2,5 ώς 3 κιλά κατά στρέμμα)
• ο βίκος, για ελαφρά ή και συνεκτικά εδάφη, όπου δεν λείπει το ασβέστιο, που σπέρνεται το φθινόπωρο και παραχώνεται την άνοιξη (ποσότητα σπόρου 10 ώς 15 κιλά κατά στρέμμα)
• το σινάπι, για εδάφη με αργιλώδη σύσταση, που σπέρνεται το καλοκαίρι και παραχώνεται το φθινόπωρο (ποσότητα σπόρου 2 ώς 2,5 κιλά κατά στρέμμα) 

Στους φιστικεώνες με νεόφυτα δενδρύλλια δεν έχει τοση σημασία για τα δένδρα η εποχή σποράς των φυτών της χλωρής λιπάνσεως, όσο τα δένδρα να  αρδεύονται κανονικά, να τηρηθούν ικανές αποστασεις αυτών από τα δένδρα και τα φυτά να ενσωματώνονται στο έδαφος έγκαιρα πριν ανθήσουν. Αν καθυστερήσει η ενσωμάτωση τους, τότε τα φυτά ξυλοποιούνται οπότε η χλωρομάζα τους δεν σαπίζει εύκολα και το έδαφος ξηραίνεται πολύ. 

Αντίθετα, στους φιστικεώνες με μεγάλα παραγωγικά δένδρα, θα πρέπει οπωσδήποτε για τη  χλωρή λίπανση να προτιμώνται εκείνα τα φυτά, τα οποία έχουν φθινοπωρινή ανάπτυξη και να ενσωματώνονται στο έδαφος πολύ νωρίς πρίν αρχίσει η βλάστηση των δένδρων. Όταν δεν υπάρχει στο έδαφος επάρκεια ασβεστίου, τότε καλό θα είναι πριν από τη  χλωρή λίπανση να διασκορπίζεται σ' αυτό ποσότητα από 40 κιλά κατά στρέμμα γύψου ή άσβεστη. Αν ακόμα κατά τη σπορά των ετησίων αυτών φυτών ενσωματωθούν στο έδαφος και 2 ως 3 τόννοι κατά στρέμμα κόπρου, μαζί μ'ένα τριαδικό λίπασμα, που να πλησιάζει τον τύπο 6-12-9, σε ποσότητα 60 περίπου κιλά κατά στρέμμα, τότε το αποτέλεσμα της χλωρής λιπάνσεως θα είναι ικανοποιητικότερο. 

Δεν θα πρέπει επίσης να λησμονεί κανένας ότι τα φυτα της χλωρής λιπάνσεως συγκρατούν το έδαφος από το να παρασύρεται από τα νερά κατά τις έντονες βροχοπτώσεις του  χειμώνα και ότι από την άποψη αυτή έχουν άντιδιαβρωτική αξία, ιδιαίτερα στα επικλινή εδάφη. Από την άλλη πλευρά, για τη  σύνθεση της χλωρομάζας που θα ενσωματωθεί στο έδαφος απαιτείται πολλαπλάσια ποσότητα νερού από ό,τι το βάρος της γι'αυτό και στην περίπτωση αυτή ο φιστικεώνας θα απαιτήσει πρόσθετες αρδεύσεις για τη  συμπλήρωση των απωλειών. 

Αντίθετα η χλωρή λίπανση σε εδάφη που έχουν πολλή υγρασία η νεροκρατούν προσφέρει εξαιρετική υπηρεσία, γιατί ελαττώνει την παραπανήσια υγρασία του εδάφους γι'αυτο και το παράχωμα των φυτών αυτής, πολλές φορές αναβάλλεται για αργότερα την άνοιξη. Ειδικά για το σκοπό αυτό πολύ βοηθεί και η κατάλληλη εκλογή των φυτών της χλωρής λιπάνσεως. Κατά το σκέπασμα των φυτών καλά θα είναι να σκορπίζεται στο έδαφος και ένα άζωτούχο λίπασμα για τα μικρόβια, που θα λάβουν μέρος στην αποσύνθεση της χλωρομάζας, γιατί αλλιώς αυτά θα πάρουν το άζωτο από το έδαφος και έτσι θα το στερήσουν από τα δένδρα, που μπορεί τοτε να παρουσιάσουν χλώρωση. 

Τέλος, πρέπει να σημειώσουμε ότι στα όξινα εδάφη η χλωρή λίπανση μπορεί να αυξήσει την οξύτητά τους και να δημιουργήσει μια κατάσταση που δεν ευνοεί την καλλιέργεια της φιστικιάς. Στην περίπτωση αυτή επεμβαίνουμε διορθωτικά προσθέτοντας στο έδαφος σκόνη από ασβεστη καμινιού σε ποσότητα μέχρι 300 κιλών κατά στρέμμα. Αν η κατάσταση της οξύτητος του  εδάφους είναι μόνιμη, τότε επαναλαμβάνουμε το ασβέστωμά του με τις ίδιες ποσότητες, η λίγο μεγαλύτερες αν πρόκειται για μαρμαρόσκονη, ανά 4 έως 5 χρόνια.