Διαπεριφερειακό FAO/CIHEAM Ερευνητικό Δίκτυο για τους (ξηρούς) Καρπούς

Πριν συνεχίσω να γράφω θα ήθελα να αποτυπώσω την διαδρομή που με οδήγησε εδώ, γιατί .... μυαλό είναι αυτό και γερνάει. Ξεκινήσαμε λοιπόν εδώ απο τα δημοσιεύματα του Αιγινήτικου τύπου  για να δούμε την κατάσταση του κελυφωτού φιστικιού στην Αίγινα,  όπου μάθαμε ότι έγινε επίσκεψη κάποιων επιστημόνων το 2008. Στη συνέχεια μάθαμε οτι επρόκειτο για τους συμμετέχοντες σε μια συνάντηση μιας ερευνητικής ομάδας που αφορά και ο φιστίκι, της GREMPA και συγκεντρώσαμε τους τίτλους των εργασιών που δημοσιεύτηκαν στην Αθήνα (εδώ) και εντοπίσαμε και άλλα σχετικά πρακτικά συνεδρίων (εδώ). Η GREMPA δημιουργήθηκε το 1970 από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο του CIHEAM στη Σαραγόσσα της Ισπανίας (IAMZ), το οποίο παρουσιάσαμε εδώ. Φαίνεται να συνεχίζει να λειτουργεί στους κόλπους ενός Διαπεριφερειακού FAO/CIHEAM Ερευνητικού Δικτύου για τους (ξηρούς) Καρπούς  με το όνομα "FAO/CIHEAM NETWORK ON NUTS". Όπως μάθαμε όμως εκ των υστέρων (στο 14ο NUCIS βλ. παρακάτω), ο FAO  σταμάτησε το 2007 να χρηματοδοτεί το δίκτυο οπότε τώρα συνεχίζει να υφίσταται με την χρηματοδότηση της Ισπανίας (ΙΝΙΑ, Ιστιτούτο Αγροτικής Έρευνας και CIHEAM) και αναζητά χρηματοδότηση μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Σε αυτό το άρθριο θα τοποθετήσω όσα ενδιαφέροντα μπορεί να μάθει κανείς από την επίσημη σελίδα του FAO/CIHEAM NETWORK ON NUTS στον ιστοχώρο του IAM της Σαραγόσσα για να μπορώ να επανέλθω κάποια στιγμή, αφού διαβάσω τις εργασίες.

Το GREMPA συνεπώς που είχε δημιουργήσει το CIHEAM το 1970, ασχολήθηκε κυρίως με τους γενετικούς πόρους μεσογειακής προέλευσης, δηλαδή περιοχές καλλιέργειας και ποικιλίες φιστικιάς. Το 1990 αποφασίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας  (FAO) να δημιουργήσει ένα δίκτυο για τους ξηρούς καρπούς.Το 1996 ο FAO της Ευρώπης (FAO-REUR), ο FAO της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής (FAO-RNE) και το μεσογειακό CIHEAM υπέγραψαν συμφωνία για να φτιάξουν το Διαπεριφερειακό Ερευνητικό Δίκτυο για τους ξηρούς Καρπούς FAO/CIHEAM. (Να γιατί λοιπόν στο συνέδριο της ομάδας GREMPA στην Αθήνα το 2008 είχαμε επιδρομή ιρανικών εργασιών για το φιστίκι. Θεωρητικά μέχρι το 1996 στις συναντήσεις της GREMPA πρέπει να είχαμε μόνο τα 13 κράτη της μεσογειακής λεκάνης, μέλη του CIHEAM.).

Το δίκτυο FAO/CIHEAM ασχολείται με τα εξής:

• Ανταλλαγή πληροφοριών
• Σύσταση ερευνητικών ομάδων με κοινές μεθοδολογίες
• Ερευνητικά προγράμματα
• Δημοσίευση ενός ενημερωτικού φυλλαδίου (NUCIS Newsletter)
• Διοργάνωση σεμιναρίων
• Διοργάνωση μαθημάτων
• Μελετητικές αποστολές
• Πρακτική εξάσκηση

Το συντονίζει ο Δρ. M. ROVIRA από το CENTRO DE MAS DE BOVER του Τμήματος Μεσογειακής Δενδροκομίας του Ιταλικού Ινστιτούτου Αγροτικής Έρευνας και Τεχνολογίας. Για το κελυφωτό φιστίκι συντονιστής είναι ο Δρ. B. Erol Ak από το Τμήμα Γεωργίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου του Πανεπιστημίου του Harran της Τουρκίας. Απο την Ελλάδα συμμετέχουν ερευνητές από το Ινσττούτο Δενδροκομικών Καλλιεργειών της Νάουσας και από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το 2007 και το 2008 διοργάνωσαν την 14η συνάντηση της GREMPA στην Αθήνα που είδαμε εδώ, δημοσίευσαν το Ευρετήριο έρευνας, βλαστοκυττάρων και αναφορών για το Φιστίκι (Pistachio Inventory on Research, Germplasm and References) που δεν βρήκα πουθενά και δεν καταλαβαίνω και τι είναι και το 14ο φύλλο του δελτίου ΝUCIS.

Ως αποτελέσματα και οφέλη από την λειτουργία του δικτύου είναι η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων με όλους τους ερευνητές που ασχολούνται με τους ξηρούς καρπούς που βρίσκεται στο IAMZ και η συγκέντρωση πληροφοριών για το γενετικό υλικό στη Μεσόγειο και οικονομικά στοιχεία.

Η δουλειά του δικτύου αποτυπώνεται :

στα 14 φύλλα του ενημερωτικού δελτίου που κυκλοφόρησε από το 1993 έως το 2007 τα οποία παρατίθενται με τους συνδέσμους τους σε ανάποδη χρονολογική σειρά (30/12/2009: προστέθηκαν τα περιεχόμενα που αφορούν το κελυφωτό φιστίκι):

• NUCIS number 14. December 2007. 44 pages.(full version in pdf format) 
• Ζημιά από την όψιμη ανοιξιάτικη παγωνιά στην Τουρκία το 2004, σελ 19.
• NUCIS number 13. December 2006. 72 pages (full version in pdf format) 
• Η βιομηχανία κελυφωτών φιστικιών της Καλιφόρνια σελ 31, Λόγοι και λύσεις για την χαμηλή απόδοση των φιστικεώνων στην Τουρκία, σελ 37, Η καλλιέργεια φιστικιάς στην Castilla - la Mancha (Ισπανία) είκοσι χρόνια μετά, σελ 41, Δημιουργία, διατήρηση, χαρακτηρισμός και αξιοποίηση της τράπεζας DNA ποικιλιών φιστικιάς στην Ισπανία, σελ. 45, Βακτηριακό κάψιμο της φιστικιάς (Xanthomonas transculensis) στην Αυστραλία: μια περίπτωση πολλαπλών μολύνσεων σελ 45, Η προέλευση της καλλιεργούμενης φιστικιάς, σελ. 53.
  
• NUCIS number 12. September 2004. 52 pages (full version in pdf format)
•  Η βιομηχανία φιστικιάς στην Ιταλία, σελ 16; Παραγωγή φιστικιάς στην Τυνησία, σελ 19; Πολλαπλασιασμός μονό-οικων ποικιλιών φιστικιάς, σελ 21; Επίδραση της παγωνιάς στα θηλυκά άνθη φιστικιάς, σελ 23; Υπεδάφια άρδευση στην φιστικιά στην Τουρκία, σελ 24; Το ιρανικό σύστημα παραγωγής για ποιοτικό προϊόν, σελ 26; Καταγραφή τριών ποικιλιών φιστικιάς στο Ιραν vera, atlantica και khinjuk, σελ. 30; Συλλογή βλαστοκυττάρων φιστικιάς για έρευνα στην έρημο, φαινοτυπικά χαρακτηριστικά και μοριακοί δείκτες, σελ. 31; Που βρίσκεται το βακτήριο Χanthomonas στις φιστικιές και πως μπήκε εκεί, σελ. 33.
  
• NUCIS number 11. December 2002. 48 pages (full version in pdf format) 
• Η παραγωγή κελυφωτών φιστικιών στο Ιράν, σελ 22, 23; Επιλογή δένδρων τερεβινθιάς για την παραγωγή σπόρων για υποκείμενα στην Ισπανία, σελ. 25.
• NUCIS number 10. December 2001. 48 pages (full version in pdf format) 
• Η βιομηχανία φιστικιών στην Αυστραλία, σελ. 22; Κριτήρια επίλογής του καλύτερου αρσενικού φιατικιάς, σελ 24; Επίδραση ορμονών ριζοβολίας στην Pistacia atlantica, σελ 26; Βακτηριακό κάψιμο της φιστικιάς, ένα καταστροφικό πρόβλημα για την Αυστραλία, σελ 28; Διακύμανση αμινοοξέων σε υποκείμενα φιστικιάς σε συνθήκες έλλειψης νερού,   σελ 31.
  
• NUCIS number 9. December 2000. 68 pages (full version in pdf format) 
• Ταξινομική κατάταξη της P. terebinthus και της P. palaestina, σελ. 39; Επίδραση διαφορετικών προγραμμάτων άρδευσης στο βάρος των φύλλων της φιστικιάς, σελ. 40.
  
• NUCIS number 8. December 1999. 46 pages.(full version in pdf format) 
• Ματιά στον κλάδο ξηρών καρπών στην Ελλάδα (το είδαμε και παρακάτω), σελ. 3; Ο κλάδος ξηρών καρπών στην Τουρκία, σελ. 7; Προσθήκη γύρης στις φιστικιές με χρήση ηλεκτροστατικής τεχνικής, σελ. 20; Κελυφωτά φιστίκια, παρελθόν, παρόν και μέλλον, σελ. 26; Συμπεριφορά μειωτικών χρωματοσωμάτων στην Pistacia vera, σελ 28; Η φιστικιά στην Αλγερία, σελ. 30; Διασπορά άγριων φιστικιών στον Λίβανο, σελ. 31; Συλλογή βλαστοκυττάρων φιστικιάς στο Ιράν, σελ. 37.
  
• NUCIS number 7. December 1998. 44 pages.(full version in pdf format)
•  Η κατάσταση των ξηρών καρπών στην Τουρκία, σελ. 3; Η κατάσταση στην Ρουμανία, σελ. 23; Φυλογενετικά χαρακτιριστικά P. vera από DNA χλωροπλαστών, σελ. 25; Η χρήση άγριων φιστικών στη μεσογειακή ζών η της Τουρκίας, σελ. 26; παρατήρηση ερμαφρόδιτης τερεβινθιάς στο Ισραήλ, σελ. 35.
  
• NUCIS number 6. December 1997. 52 pages.(full version in pdf format)
•  Παλιά προβλήματα και σύγχρονες τάσεις στην παραγωγή ξηρών καρπών στην Ιταλία, σελ. 3; Ασθένειες φύλλων και καρπών φιστικιάς στην Καλιφόρνια και τρόποι αντιμετώπισης, σελ. 24; Έρευνες για την φιστικιά στο Πανεπιστήμιο Ben-Curion του Ισραήλ, σελ. 43.
  
• NUCIS number 5. December 1996. 36 pages.(full version in pdf format) 
• Ο κλάδος ξηρών καρπών στην μεσόγειο: δυνατά και αδύνατα σημεία, σελ. 4; Φιστικά στην Ιορδανία, μοφολογία και κατανομή, σελ. 17; Ο κλάδων ξηρών καρπών στην Τυνησία, σελ. 18, Η παραγωγή ξηρών καρπών στην Κύπρο, σελ. 20; Δένδρα ξηρών καρπών στην FYROM, σελ. 22; Το κέντρο έρευνας και εφαρμογής για τα φιστίκια στο πανεπιστήμιο του Harran, Sanilurfia, Τουρκίας, σελ. 25.
  
• NUCIS number 4. December 1995. 28 pages.(full version in pdf format) 
• Μπορούν οι μεσογειακές χώρες να αντέξουν να μην είναι οργανωμένες, σελ. 16; Η έρευνα για την φιστικιά στο Ιραν, σελ. 17;  Διεθνές συνέδριο για την ταξινόμηση και το γενετικό υλικό της φιστικιάς, σελ 22, Πρώτο Ιρανικό εθνικό συνέδριο για τη φιστικιά, σελ 23.
  
• NUCIS number 3. January 1995. 24 pages.(full version in pdf format) 
• Φιστίκι της Καλιφόρνια, παρόν και μέλλον, σελ. 12; 1ο διεθνές συνέδριο για το κελυφωτό φιστίκι Τουρκία, σελ. 16; Συνάντηση στη Λαμία για ευρωπαϊκό πρόγραμμα, σελ. 18.
  
• NUCIS number 2. April 1994. 20 pages.(full version in pdf format)
• Το φιστίκι στην Ισπανία, σελ. 5; Το φιστίκι στην Ελλάδα, σελ. 6 (Ρούσκας, Ζακυνθινός); Το φιστίκι στην Πορτογαλία, σελ. 7; Παγκόσμια παραγωγή φιστικιού 1992/93 , σελ. 7;  10η συνάντηση GREMPA, Meknes Μαρόκο, σελ. 15
• NUCIS number 1. April 1993. 12 pages.(full version in pdf format)
• Παρουσίαση της ομάδας GREMPA και της δράσης 1972 - 1992, σελ. 6; παρουσίαση της ομάδας εργασίας για τους ξηρούς καρπούς της ISHS, σελ. 7; Τι είναι το διεθνές συμβούλιο για τους ξηρούς καρπούς΄, σελ. 7; Ανακοίνωση της 9ης συνάντησης GREMPA στο Bronte,  σελ. 8.
  

Στα πρακτικά των συνατήσεων της ομάδας GREMPA:

• Πρακτικά 13ης συνάντησης, 2003/06/01-05, Mirandela (Portugal), χωρίς καμμία ελληνική εργασία από τις 57 που δημοσιεύτηκαν.
  
• Πρακτικά του 11ης συνάντησης, 1999/09/01-04, Sanliurfa (Turkey) όπου επίσης δεν υπάρχει ούτε μια ελληνική εργασία στις 69 εργασίες που δημοσιεύτηκαν.
  
• Πρακτικά ημερίδας σχετικά με "Οικονομικά δεδομένα για τους ξηρούς καρπούς στην μεσόγειο", 1996/12/19-20
• εδώ υπάρχει και μια απαισιόδοξη εργασία των Γαλανόπουλος, Μάττας και Φωτόπουλος με τίτλο "Μια οικονομική επισκόπηση του τομέα δενδρωδών καλλιεργειών ξηρών καρπών  στην Ελλάδα" An economic outlook of the treenuts sector in Greece (pdf - 1220 Ko)  με δεδομένα όμως της περιόδου 1990 - 1996. Με μια γρήγορη ματιά εντόπισα και ένα ασήμαντο σημαντικό λάθος. Δείτε: "For this reason, imported nuts are usually preferred by consumers as they do not place any quality differentiation, at least not any significant enough to pay a premium for. Perhaps the only exemption are peanuts, for consumers strongly prefer the local variety (Aeginis) that has considerable price difference from other peanuts." Υποστηρίζει δηλαδή ότι οι καταναλωτές μόνο στο φιστίκι προτιμούν το ελληνικό ενώ για τους άλλους ξηρούς καρπούς αδιαφορούν γιατί δεν βλέπουν διαφορά, το σκοτώνει όμως γιατί συγχέει τα αράπικα φιστίκια "peanuts" με τα κελυφωτά φιστίκια Αιγίνης..... "pistachios"!!!
  
• Πρακτικά 10ης συνάντησης, 1996/10/14-17, Meknès (Morocco) όπου 16 από τις 36 εργασίες αφορούν το φιστίκι, ενώ οι έλληνες ερευνητές απουσιάζουν πάλι.
  

Στα πρακτικά του 1997 από το ερευνητικό πρόγραμμας  CAMAR της έκτης γενικής διέυθυνσης της ευρωπαϊκής ένωσης (EC/DG VI), σχετικά με την βελτίωση των ποικιλιών καρυδιάς, αμυγδάλου και φιστικιάς, στο οποίο νομίζω ότι συμμετείχε ο Σταθμός Βαρδάτων του ΕΘΙΑΓΕ (κ. Ρούσκας)

Στο βιβλίο περιγραφικών δεικτών για το γένος Pistacia spp. και για το είδος Pistacia vera L. (pdf) όπου ταυτοποιούνται τα είδη φιστικιάς στα πλαίσια συνθήκης για την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Να αναφέρουμε εδώ και κάποιες ελληνικές δημοσιεύεις που εμφανίζονται σε αυτή τη σελίδα του δικτύου χωρίς σύνδεσμο όμως τις οποίες θα παρουσιάσουμε αν και όταν τις βρούμε:

ROUSKAS D., 1995 - Conservation strategies of Pistacia genetic resources in Greece. (Στρατηγική διατήρησης του γενετικού υλικού φιστικιάς στην Ελλάδα.) Workshop « Taxonomy, distribution, conservation and use of Pistacia genetic resources ». IPGRI Meeting. Palermo (Italy), 29-30 june 1995 : 37-41.

ROUSKAS D., ZAKINTHINOS G., 1994 - Pistachio in Greece. (μετάφραση: Φιστικιά στην Ελλάδα) FAO Nucis Newsletter, 2 : 6-7.(αυτό θα το διαβάσουμε)

Είδαμε λοιπόν τη δουλειά του δικτύου απο το 1996 και μετά.  Από το 1970 που ιδρύθηκε η GREMPA μέχρι το 1992, που ξεκίνησε το δίκτυο FAO/CIHEAM, υπάρχουν κάποιες πληροφορίες στο NUCIS number 1. April 1993, τις οποίες κάποια στιγμή θα μεταφράσω σε άλλο δημοσίευμα. Φαίνεται ογκώδης η δουλειά, αλλά αναρωτιέμαι πόσο οφέλιμη μπορεί να είναι για εμάς ως καλλιεργητές ελληνικού κελυφωτού φιστικιού και αν μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξή μας; (λέω ανάπτυξη και όχι επιβίωση. Το δεύτερο το καταφέραμε καλά μέχρι τώρα και εμείς και τα δένδρα μας)

Θα διαβάσω πρώτα ό,τι μπορεί να είναι χρήσιμο και θα σας τα γράψω λίγα-λίγα σε επόμενα δημοσιεύματα.

(Σημείωση: για τις ποικιλίες φιστικιάς στις διάφορες χώρες που παράγουν, ενδιαφέρον φαίνεται και το βιβλίο "Towards a comprehensive documentation and use of Pistacia genetic diversity " το οποίο είναι προσβάσιμο online εδώ)