Ο μύθος του πράσινου φιστικιού του Bronte στη Σικελία

Καιρό τώρα ήξερα ότι οι ιταλοί παράγουν κελυφωτά φιστίκια αλλά δεν ήξερα που και δεν έβρισκα πληροφορίες. Χάρη σε όσα διάβασα από τους Αιγινίτες για την εκδήλωση "Βάστα καημένη φιστικιά" και το ταξίδι που έκαναν στην Σικελία έμαθα και εγώ τι γίνεται στην Ιταλία και είπα να κάνω μια online βόλτα.

Bronte, Catania, Σικελία, Ιταλία.

Στην βόρειοανατολική Σικελία στην επαρχία της Catania, βρίσκεται λοιπόν το Bronte όπου καλλιεργείται σε 33.000 στρέμματα η ποικιλία Napolitanea ή αλλιώς Bianca και παράγει το ξακουστό για το πράσινο χρώμα του φιστίκι του Bronte που χρησιμοποιείται σε γαστρονομικές συνταγές.

Να πω την αλήθεια κοιτάζοντας τις παραπάνω εικόνες δεν βλέπω και καμία διαφορά στον καρπό από αυτόν που παράγεται στην Ελλάδα, όπου χρησιμοποιούμε κυρίως την κοιλαράτη ποικιλία Αιγίνης. Τα δένδρα που δείχνουν όμως, είναι διαφορετικά. Μεγάλης ηλικίας με ακανόνιστη ανάπτυξη, εκτός αν είναι επιλεγμένα για να φαίνεται ότι πρόκειται για φυσική καλλιέργεια.

Ο μύθος του φιστικιού του Bronte  βασίστηκε στους αυτοφυής θάμνους της γνωστής μας Pistachia terebintha (που συνανατάμε σε όλα τα παράλια της Μεσογείου) που μπολιάστηκαν μάλλον με την ποικιλία Napolitanea που καλλιεργούνταν στην περιοχή της Catania κοντά στη Ρώμη από το 67 π.χ. Την καλλιέργεια στη Σικελία ανέπτυξαν οι Άραβες που την κατείχαν από το 827  έως το 1040 μ.χ., όχι όμως στο Bronte. Παραδοσιακά καλλιεργούνταν στις περιοχές Agrigento, Caltanissetta και Palermo που βρίσκονται στη βόρειο κεντρική, κεντρική και νότιο κεντρική Σικελία. Το 1923 στο Bronte παράγονταν 500 τόνοι φιστικιού, δηλαδή μόνο το 1/4 της Ιταλικής παραγωγής. Από το 1923 έως το 1974  όμως οι παραδοσιακές περιοχές παραγωγής το εγκατέλειπαν (όχι χαζοί είναι), ενώ το Bronte το διατήρησε (αυτοί ναι) και άρχισε να το αυξάνει από το 1974 και μετά (νάναι καλά το εμπάργκο). Έφτασε στις μέρες μας στα επίπεδα της μέσης παραγωγής όλης της Ιταλίας του 1923, που είναι περίπου 2000 τόννοι, σε 48.000 στρέμματα (άλλα 15.000 στρ.σε γειτονικές περιοχές: Adrano και Biancavilla).

Στο Bronte υπάρχουν 3.000 εκμεταλλεύσεις με μέση έκταση 10 - 20 στρέμματα  ανά εκμετάλλευση. Τις χρονιές παραγωγής (ON) λένε ότι παράγουν 3.000 - 3.800 τόνους φιστικιού με κέλυφος. Η μέση παραγωγικότητα είναι δηλαδή 100 - 120 κιλά το στρέμμα, ενώ έχει καταγραφεί και μια παραγωγή των 400 κιλών το στρέμμα. Αν λάβει κανείς υπόψη την όψη των δένδρων τους και το ότι, όπως λένε, είναι φυτεμένα με πυκνότητες από 5 έως 50 δένδρα το στρέμμα, τα νούμερα αυτά μου φαίνονται μεγάλα. Μια βόλτα όμως με το Google Earth, δείχνει ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο τραγικά, καθότι φαίνεται να έχουν οργανωμένα αγροκτήματα με κανονικές φυτείες (εικόνα υπαίθρου νοτιοδυτικά του Bronte).

Η συγκομιδή γίνεται με τα χέρια, τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου. Το ποσοστό ανοικτών φιστικιών που παράγουν είναι μικρότερο από 25% με σχετικά μικρό άνοιγμα (χαμογελαστά δηλαδή), ενώ έχουν μόνο 5% κούφια (αφρού). Το γεγονός είναι ότι δεν έχουν νερό. Γι΄αυτό και έχουν ρίξει το βάρος στην πράσινη ψίχα.

Πουλάνε, τα κλειστά φιστίκια τους, με κέλυφος σε τιμές 4-5 €/κιλό ενώ τις χρονιές με μικρή παραγωγή έχουν πιάσει λέει και 7,5 €/κιλό. [ΩΩΠΣ, καλά θα ήταν να ξέρουμε ποιές είναι οι OFF χρονιές τους να τους δώσουμε τα κλειστά μας]. Η ψίχα (40 - 45% κατά βάρος) πουλιέται 15 €/κιλό (δηλαδή από 6 έως 6,75 €/κιλό με κέλυφος). Δηλαδή 1-2 €/κιλό περιθώριο για το σπάσιμο και καθάρισμα της ψίχας Αξίζει το κόστος μηχανημάτων και τον κόπο;).  Την παραγωγή αγοράζουν περίπου 10 τοπικές επιχειρήσεις μεταποίησης με δυναμικότητα 500 κιλά ανά ημέρα για την παραγωγή ψίχας.

Cytospora terebinthi (Κυτόσπορα) και Septoria pistaciae (Σεπτόρια) είναι οι κυριότερες ασθένειες και ο

Megastigmus pistaciae, μαζί με τον Acrantus (=Chaetoptelius) vestitus οι κυριώτεροι εχθροί. Κατά την αποθήκευση ψεκάζουν τις αποθήκες για το Plodia interpunctella που επιτίθεται στους καρπούς. Με το να αφαιρούν όλους τους οφθαλμούς τη χρονιά που έχουν παραγωγή έτσι ώστε την επόμενη χρονιά να μην έχουν καθόλου, λένε ότι καταφέρνουν να διακόπτουν τον βιολογικό κύκλο και να κρατάνε χαμηλά τους πληθυσμούς των εχθρών της καλλιέργειας και φυσικά για να μην έχουν δουλειά και έξοδα για τίποτα.

Συνολικά για τις καλλιεργητικές φροντίδες υπολογίζουν ότι απαιτούνται από 15 έως 40 ώρες το στρέμμα. Δηλαδή όσοι έχουν 20 στρέμματα θέλουν περίπου 115 ημέρες εργασίας ανά έτος και αν παίρνουν 120 κιλά το στρέμμα με 4 €/κιλό = 480 €/στρέμμα κάθε δύο χρόνια Χ 20 στρ= 4.800 €/εκμετάλλευση/έτος ανά 115 μέρες δουλειάς = περίπου 41 €/ημέρα απασχόλησης.
Μην τρελαθούμε, με 4.800 €/έτος, 115 μέρες δουλειάς και μεροκάματο 41 €/ημέρα, δεν κάνουν τίποτα. ΘΑ ΤΑ ΠΑΡΑΤΗΣΟΥΝ ΚΑΙ ΑΥΤΟΙ ΣΙΓΑ ΣΙΓΑ. Αυτό το λένε κάπου και στην ιστοσελίδα τους, ότι δηλαδή δεν κάνουν μόνο αυτή τη δουλειά. Συγκεκριμένα γράφουν: "This activity occupies only a part of the working engagement and supplies only a part of the income; practically it is a second activity, but essential for the family survival and maybe it is more the passion than the economic reason to push the farmers to plant evermore pistachio trees (that shall give fruits only after about ten years)." Δηλαδή από βίτσιο το κάνουν και αυτοί.

Στον Αμερικάνο τελικό καταναλωτή πάντως φτάνουν τα εξής τελικά προϊόντα:

Pesto di Pistachio (πάστα φιστικιού): 10,95 USD τα 190 g = 40,22 €/kg

Pistachio di Bronte in Polvere (τριμμένο φιστίκι): 31,85 USD ανά Lb = 49 €/kg

Pistachio di Bronte naturalle (φυσικό φιστίκι με κέλυφος): 20,85 USD ανά Lb = 32,07 €/kg

Pistachio di Bronte Sgusciato (ψίχα φιστικιού με κέλυφος): 35,15 USD ανά Lb = 54,08 €/kg

(1 Lb = 0,453592 kg, 1 USD = 0,697885 EUR)

Τα ίδια Παντελάκη μου τα ίδια Παντελή μου. Η αλυσίδα (μεταποιητές - έμποροι) αγοράζουν την ψίχα 15 €/κιλό και την πουλάνε 54 €/κιλό σε κενό, 3,6 φορές πάνω. Τουλάχιστον εδώ το πάιρνουν 6 €/κιλό με κέλυφος ανοικτό και το πουλάνε 16 ώς 19 €/κιλό =2,67 έως 3,17 φορές πάνω. Αν προσθέσεις όμως και τελωνεία και φόρους και μεταφορικά στο ίδιο έρχεται. Παράγουν και αυτοί προϊόν με κόπο και χάσιμο, για να έχουν οι βιοτεχνίες και οι έμποροι υλικό να δουλεύουν και να κερδίζουν και το κράτος να εισπράττει φόρους. ΜΩΡΕ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ, και έπρεπε να πάμε Σικελία για να το μάθουμε αυτό; Αφού και αυτούς εμείς τους μάθαμε να κάνουν "μπίζνα", από την αρχαιότητα;

Όσον αφορά τις προοπτικές τους, καμμία αν δεν αλλάξουν τα πάντα. Έρευνα, νέες ποικιλίες, νέες φυτείες, μηχανοποίηση και ΕΝΑΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΦΙΣΤΙΚΙ. Δεν έχουν αποφασίσει ακόμα ποιά κατεύθυνση να ακολουθήσουν:

• να παραμείνουν στην αγορά του Delicatessen με το αποφλοιωμένο πράσινο φιστίκι τους με τον κίνδυνο να τους αφήσουν πίσω γειτονικά κράτη που κάνουν εξίσου καλό καρπό [ΕΜΕΙΣ για παράδειγμα και πολύ καλύτερο. Αλλά έχουμε και τους Αιγινίτες που μας αναγκάζουν να γράφουμε αυτό το "κελυφωτό" παντού και μετά να πρέπει να εξηγούμε στον κόσμο τι είναι, προσπαθώντας να αποφύγουμε να πούμε το όνομα του νησιού. Τσάμπα διαφήμιση είχαν τόσα χρόνια και δεν τους άρεσε.]
  
• ή να προσπαθήσουν να περάσουν στο φιστίκι για σνάκ όπου έχουν να ανταγωνιστούν τους Αμερικάνους με τα κοντόχοντρα Kerman και τώρα τελευταία και τους Αυστραλούς με την Sirore που εδώ και μια 10ετία μπαίνουν επιθετικά στο παιχνίδι. (Αυτή τη Sirore την έχω ξανακούσει και μου άρεσε, αλλά δεν βλέπω κανέναν να κάνει κάτι)

Παρόλα αυτά έχουν ήδη οργανώσει 20 φεστιβάλ φιστικιάς (έμειναν όμως στο 18 στο site τους), αλλά το λένε ξεκάθαρα ότι η μόνη προοπτική για τον τόπο τους είναι ο τουρισμός. Έχουν όμως και κάτι να δείξουν

το ηφαίστειο του όρους Αίτνα από το Bronte

Πάντως εγώ δεν ζήλεψα τίποτα από αυτά που αφορούν την καλλιέργεια της φιστικιάς τους, και απορώ τι είναι αυτό που τράβηξε τους Αιγινίτες. Δεν μπορώ όμως να ξεχάσω τις συνταγές τους και μάλλον θα επανέλθω να δοκιμάσω καμμία !!!!! Ίσως σας την μεταφράσω κιόλας.

Πηγή στοιχείων: Barone Ε. and Marra F.P., 200X, THE PISTACHIO INDUSTRY IN ITALY: current situation and perspectives. Dipartimento di Colture Arboree - Università di Palermo - 90128 Italy